TTCT -
Nhân những năm gần đây làm sách về mỹ thuật Việt Nam cho nhà sưu tập người Thái
Lan Tira Vanictheeranont, tôi có nhiều dịp đi Thái và tìm hiểu sâu hơn về văn
hóa Thái Lan.
Thiên đường trong tâm trí của Chalermchai Kositpipat được bán với giá 2,2 triệu
baht
Ông Tira cho đến nay đã xuất bản ba cuốn sách về hội họa Việt
Nam, và qua mỗi cuốn ông đều làm triển lãm những phần tranh tương tự như cuốn
sách ở Việt Nam trước và ở bên Thái sau.
Sự trân trọng đối với văn hóa Việt Nam thật đáng nể và cũng đem
lại thành công cho ông về mặt kinh doanh, ngược lại mỗi cuốn sách cũng làm tôi
buồn hơn vì sự chảy máu những giá trị văn hóa mà ở trong nước rất ít được chú
ý, điển hình nhất là bộ sưu tập ký họa của Tô Ngọc Vân với 380 bức cũng đã được
làm thành cuốn sách Tô Ngọc Vân - Tấm gương phản chiếu xã hội Việt Nam
1906-1954 (NXB Tri Thức 2013).
Xã hội Thái đang phát triển những nội lực kinh tế và văn hóa,
nhiều nhà kinh doanh đã bỏ bạc tỉ sưu tập nghệ thuật, mà gần đây nhất là Bảo
tàng Nghệ thuật đương đại Thái Lan (MOCA - Museum of Contemporary Art) được một
tư nhân xây dựng, với đội ngũ hơn 60 nhân viên, curator và hơn 10.000 tác phẩm,
chủ yếu là của các nghệ sĩ Thái.
Tháng 10-2013, bảo tàng này đã tổ chức cuộc đấu giá tranh quốc
gia Thái đầu tiên, tất cả tác phẩm đã được bán hết, trong đó một nghệ sĩ hàng
đầu Thái Lan là Chalermchai Kositpipat với tác phẩm Thiên đường trong tâm trí
đạt tới 2,2 triệu baht (tương đương 700.000 USD).
Tôi đã dự hai workshop (giống như trại sáng tác) cùng các nghệ
sĩ Thái và cũng có các nghệ sĩ Việt ở Học viện Nghệ thuật Poh Chang và Trường
đại học Naresuan (tỉnh Pisanulock) trong vài năm qua, có dịp đi lại và trao đổi
với các nghệ sĩ Thái về hoạt động nghệ thuật của họ, đồng thời họ cũng sang
nước ta tham quan, vẽ và bày tranh.
Hoạt động workshop hiện được coi là trao đổi nghệ thuật hữu hiệu
nhất, bên chủ nhà lo ăn ở, tham quan, nghệ sĩ tự mua vé đi, vẽ xong thường tặng
lại 1-2 tác phẩm. Qua đó chủ nhà có bộ sưu tập đủ các nước, và thông qua nghệ
sĩ các nước mà tìm hiểu văn hóa của họ. Hoạt động này ở ta rất khó khăn do
không có tài trợ và rất nhiều thủ tục hành chính.
Nếu như năm 1997, cuộc triển lãm hội họa đầu tiên của Việt Nam
được hội Siem tổ chức ở Bangkok, lúc đó tôi thấy hầu hết nghệ sĩ và cán bộ Thái
nói tiếng Anh tốt, tất nhiên nhiều người dân làm kinh doanh cũng vậy, thì ngày
nay không hẳn. Tiếng Anh không còn là nhu cầu cấp thiết và được quan tâm như
trước. Một vài di tích và khu nghỉ mát chúng tôi tới hoàn toàn không sử dụng
tiếng Anh, ngay cả chìa khóa phòng cũng bằng tiếng Thái, rất vất vả để tìm được
phòng của mình.
Khu di tích lớn Sukhothai thế kỷ 12 hầu như không có chú thích
bằng tiếng Anh. Còn về thị trường tranh, các nghệ sĩ Thái cho biết trước đây
cũng như Việt Nam, phần lớn do người nước ngoài mua, nay tình hình ngược lại:
chủ yếu khách hàng là người Thái.
Hai ví dụ này cho thấy sự
phát triển nội lực của người Thái. Họ đã làm rất tốt với văn hóa của mình, thay
vì trước kia chỉ trông vào du lịch, lấy du lịch nuôi tất cả, ngày nay không
nhất thiết chỉ là du lịch nữa. Khi không cần đến tiếng Anh và tự mua tác phẩm
nghệ thuật của nghệ sĩ mình tức là đời sống văn hóa đã có vị trí trong kinh
doanh và văn hóa trở thành động lực phát triển của kinh tế. |
| The Red and Black&White horse của họa sĩ Thawan Duchanee |
Nếu như sáng tác của nghệ sĩ Việt Nam, kể cả bậc thầy, mới đạt
giá một hai chục ngàn USD, còn thông thường giá tranh tượng rất thấp và cũng
khó bán do không có thị trường nội địa, thì bậc thầy Thái là Thawan Duchanee đã
bán tranh tới 2 triệu USD.
Việc đẩy được giá cao như vậy hoàn toàn phụ thuộc vào thị trường
nội địa trước, tức đất nước phải tự nâng cao giá trị của nghệ sĩ mình trước, và
sau đó buộc bên ngoài phải mua theo những thang bậc cao.
Vấn đề này đã được hầu hết các nước châu Á (Trung Quốc, Nhật
Bản, Philippines, Indonesia, Malaysia, Thái Lan và hiện nay là Myanmar) chú
trọng, thế nhưng ta vẫn đứng ngoài cuộc với những triển lãm phong trào lèo tèo
và chẳng đi đến đâu với những quan niệm nghệ thuật lạc hậu.
Họa sỹ, Nhà phê bình mỹ thuật
Phan Cẩm Thượng
Nguồn: http://tuoitre.vn/tin/tuoi-tre-cuoi-tuan/van-hoa-nghe-thuat/20140126/nhin-ve-mot-xa-hoi-dang-phat-trien-van-hoa/591736.html